رنگ برداری یکی از عملیاتهای رایج در مرمت فرش دستباف است. در برخی از مواقع، فرشهای دستباف پس از اتمام بافت و پایین کشیدن از دار قالی، دارای عیوب ظاهری میباشند. یکی از رایجترین این عیوب، رنگ ظاهری قالی است. این آسیب به دلایل گوناگونی بوجود میآید که رایجترین آنها عبارت از موارد ذیل است.
-
اشتباه بافنده در زمینه انتخاب رنگ یک نخ و جابهجا شدن آن رنگ در قسمت بافت که در اطلاح به آن رگه دار شدن فرش میگویند.
-
در میانه کار بافت، یکی از رنگهای به کار رفته در قالی مورد پسند خریدار یا تولید کننده نیست.
-
شدت رنگهای به کار رفته در قالی مطلوب نبوده و نیاز به کاهش و یا افزایش شدت فام رنگی دارد.
در صورت بروز مشکلات فوق، مرمتگر فرش باید بخشی از رنگ را از پرز فرش زدوده و شدت فام رنگی این نمونه کاهش دهد. به انجام این عملیات رنگبرداری فرش گویند. عموماً این عملیات به وسیله مواد شیمیایی همانند رنگهای شیمیایی و در مواردی گیاهی، پرمنگنات پتاسیم، مداد شمعی، ماژیک، جوش شیرین، جوهر لیمو، کلر و هیدروسولفیت استفاده میشود.
عملیات رنگ برداری عموماً به صورت تجربی و با تکیه بر شیوههایی که رفوگر طی سالها تجربه بدان دست یافته، انجام میشود. بدین دلیل هر یک از استادکاران از روشهای منحصر به فردی جهت رنگبرداری استفاده میکنند. اما در هر صورت عملیات رنگبرداری که به آن رنگزدایی نیز گفته میشود بنا بر نوع ماده رنگزای کاربردی در رنگرزی نخ قالی، جنس پرز قالی و نمره نخ انجام میشود. بدین دلیل باید اظهار داشت که هر ماده کاربردی در نخ قالی، راه و شیوه منحصر به فردی را برای رنگبردای میطلبد.
به عنوان مثال امروزه رنگهای اسیدی یکی از رایجترین مواد رنگزای کاربردی در رنگرزی نخ قالی به شمار میآید. برای انجام عملیات رنگزدایی میتوان از مواد قلیایی نظیر پرمنگنات پتاسیم باید استفاده شود. در حالی که پرمنگنات پتاسیم تآثیری بر رنگ زدایی نخ رنگرزی شده با نیل ندارد.
در مجموعه رفوگران، رنگبرداری به صورت تخصصی انجام میشود.
به طور عمومی رنگزدایی به یکی از سه روش انجام میشود. نخست حمامی مخلوط از مواد اکسید کننده فراهم و فرش را به طور کامل داخل آن قرار میدهند تا رنگ فرش به طور کامل کاسته شده و در نتیجه از شدت رنگی فرش کاسته میشود. شیوه دوم ستفاده از مواد اکسیده کننده در بخشها و یا نقاطی از فرش میباشد. استفاده از مواد اکسیده کننده نظیر بیکرومات پتاسیم و یا آب اکسیژنه موجب انحلال رنگی فلرش شده و در نتیجه از شدت آن کاسته میشود. سومین شیوه رایج در بازار استفاده از مواد احیا کننده نظیر هیدرو سولفیت سدیم است که منجر به تغییر فام رنگی پرز فرش میشود. اما نیاز به توضیح است که هیدروسولفیت سدیم دا